De mooiste tijd van je leven? Een nieuwe kijk op studiestress

 

Op 15 september 2020 is mijn boek verschenen! Bestel het bij je lokale boekhandel, of bijvoorbeeld hier.

De studententijd is zogenaamd de mooiste tijd van je leven.
Maar steeds meer studenten hebben het zwaar. Ze zijn over-
spannen, neerslachtig en eenzaam, hebben concentratie-
problemen en angstaanvallen. Universiteiten zien cursussen
“Burn-outpreventie’ of “Lekker in je vel’ als de oplossing. Maar
ligt het wel aan de studenten zelf? Wat is de rol van hun om-
geving en de universiteit? En waarom gaan deze problemen
de hele samenleving aan?
In De mooiste tijd van je leven? biedt filosoof Toske Andreoli
een nieuw perspectief op studiestress. Voorbij de gangbare
verklaringen geeft Andreoli een nauwgezette analyse van het
ontstaan van psychische klachten bij studenten. Ze pleit voor
meer betrokkenheid, gedeelde ritmes en sociale cohesie. Dit
boek nodigt je uit om je opvattingen over vrijheid en verant-
woordelijkheid te herzien.

Lof voor het boek:

‘Andreoli weet de tijdgeest te vangen, onder het
vergrootglas te leggen en tot in de haarvaten te
analyseren. Denkwerk van het grootste kaliber.”
– Jury Hoger Onderwijs Scriptieprijs

‘Dit werk is uitstekend doordacht en onderbouwd, origineel, soms ontroerend en heel goed geschreven. Een forse reeks eigentijdse
filosofen wordt op geheel eigen wijze verwerkt.”
– Trudy Dehue

‘Je voelt je als lezer in handen van een auteur die telkens weet wat je nu ongeveer denkt. Voor wie in een tekst literaire kwaliteit hoopt te vinden is er veel te genieten.’

– Douwe Draaisma

Optreden bij Radio 1 en Nieuwspoort

‘Aan hogescholen is het gewoner dat je elkaar leert kennen, en docenten zijn verantwoordelijk voor het begeleiden van groepen studenten. Universiteiten zien studenten meer als individuen die vanaf dag één als een zzp’er zichzelf moeten zien te redden.’

In oktober 2020 was ik samen met student Joukje Wester te gast bij Spraakmakers van Ghislaine Plag (Radio 1). Luister het hier terug. Het uur daarvoor ging ik in gesprek met hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder en cardioloog Leonard Hofstra.

‘Als studenten bij de inschrijving al moeten aanvinken: ‘ik heb een functiebeperking’, dan staat de opleiding per definitie buiten kijf. Die is heilig, daar kan het in elk geval niet aan liggen, als het niet lukt. Ik vind het heel erg als je alleen kunt studeren als je op voorhand hebt verklaard dat er iets met jóu aan de hand is. Dan is de groep die ‘normaal’ is, te smal.’

Een dag daarvoor was ik te gast bij het Landelijke Inspiratie-event Studentenwelzijn in Nieuwspoort (ECIO, LSVb, ISO, VSNU, VH, Ministerie OCW en UvH). Joost Hoebink interviewde mij over mijn boek, de video start bij het interview:

Daarna nam ik deel aan een panelgesprek met Kirsten van den Hul (PvdA-Kamerlid), Emma van de Poll (voorzitter Studenten Overleg Orgaan Zwolle) en Rutger Engels (rector magnificus Erasmus Universiteit).

‘Waar ik het echt nog wel over wil hebben, is het bindend studieadvies. Je kunt er niet omheen. Je moet een aantal punten halen — bij de Erasmus Universiteit zelfs alle punten — en zo niet, dan word je weggestuurd. In de coronacrisis heb ik gemerkt dat universiteiten geen afstand van hun bindend studieadvies willen doen. Ik vraag me af waarom dat zo is.’

De video start bij mijn spreekbeurt:

Vier recensies en twee signaleringen

‘Nog niet eerder las ik een boek waarin het de schrijver zo goed is gelukt om van een academische exercitie zo’n leesbaar en coherent betoog te maken. Ik kan iedereen in het hoger onderwijs dit boek aanraden. De filosofische inzichten zijn degelijk onderbouwd en op zo’n praktische manier vertaald dat het echt een verrijking biedt aan het debat.’

Lees hier de recensie van Izaak Dekker (docent en promovendus) voor Thema Hoger Onderwijs.

‘De universiteit heeft óók de taak om de maatschappij een spiegel voor te houden en om kritische burgers op te leiden die het eigen systeem ter discussie durven te stellen, zoals Toske Andreoli overtuigend doet.’

Lees hier de recensie van promovenda Yvette Drissen voor Bij Nader Inzien.

‘Opgejaagd van de ene module naar de andere, zonder vaste verblijfplaats of community, wordt de hedendaagse student aangestuurd om het bedrijf snel te verlaten, zonder echt gezien te worden of begeleid. […] Andreoli’s boek bevat niet alleen een heldere boodschap maar is ook uitstekend leesbaar.”

Lees hier de recensie van Karen Vintges (universitair docent) voor Wijsgerig Perspectief.

‘Misschien is juist iemand als Andreoli nodig die binnen, voor, en ook áán het onderwijs nog eens rustig beschrijft wat ze ziet gebeuren, en dat direct koppelt aan de denkkracht van een aantal gerespecteerde filosofen. Laat elke student dit lezen die juist ook in deze stressvolle tijden aan het worstelen is met een studie, en laat iedereen dit lezen die werkzaam is bij universiteiten en andere onderwijsinstellingen, zodat het besef nog verder doordringt dat het ons allemaal aangaat, dat het een gedeelde zorg betreft.’

Lees hier de recensie van docent Eke Rebergen voor onderwijsfilosofie.nl.

‘Andreoli zet filosofie in om een flinke kritiek te formuleren op hoe universiteiten omgaan met de huidige tijdsgeest.’ — Filosofie Magazine

‘Goed geschreven boek, maar wel wat filosofisch.’ — Arts In Spe

Artikel NRC

***

“De in 2018 afgestudeerde filosoof Toske Andreoli zoekt de oorzaak voor de hoge druk op studenten niet alleen in de meritocratie en beleidsveranderingen, maar ook binnen de universiteit. Ze bewerkte haar scriptie tot een boek, dat binnenkort verschijnt: De mooiste tijd van je leven? Een nieuwe kijk op studiestress. „Universiteiten bekommeren zich nauwelijks om het welzijn van hun studenten”, zegt ze. „Je kunt rustig een jaar wegblijven zonder dat iemand het merkt en docenten weten niet hoe je heet.” Het thema stress staat sinds kort wel op de agenda van bestuurders, „maar het wordt gezien als iets waar je alleen zelf verantwoordelijk voor bent.”

Bij het begin van het academisch jaar vroegen Mirjam Remie en Patricia Veldhuis van NRC aan hoofdrolspelers uit het hoger onderwijs de balans op te maken. Hoe leuk is studeren eigenlijk nog?

Naast studenten, een ouder, een studentenpsycholoog, een oud-rector, oud-ministers Jet Bussemaker en Jo Ritzen, Kamerleden Lisa Westerveld en Harry van der Molen werd ik ook gevraagd hoe ik hierover dacht.

Artikel de Volkskrant

***

“Een gebrek aan structuur tijdens het studentenleven is geen nieuw probleem, analyseert filosoof Toske Andreoli (1990) in haar boek De mooiste tijd van je leven? Een nieuwe kijk op studiestress, dat deze week verschijnt. ‘Gemiddeld hebben studenten zestien contacturen in de week. Ik had op mijn eigen opleiding uiteindelijk nog maar zes contacturen. Studenten waren al veel alleen. En ze bleven vaak op hun kamer hangen als het niet goed ging. Dat is door corona alleen maar versterkt.’

Devi Smits van de Volkskrant vroeg mij wat studeren tijdens de coronacrisis betekent. Lees het hele artikel hier.

‘Volgens mij is het schadelijk om zo met jonge mensen om te gaan – een vorm van verwaarlozing, eigenlijk. Stel je voor dat er op de werkvloer nooit naar een collega zou worden gevraagd die een half jaar wegbleef.’

Artikel RD

***

‘Hoe kan het toch, vroeg Toske Andreoli zich af, dat zo veel studenten hun studie staken door een burn-out of andersoortige inzinking? Het leenstelsel en bsa tot zondebok verklaren, dat vindt Andreoli te simpel. En waarom spreken van een individueel probleem als ruim 40 procent van de ouderejaars bachelorstudenten aan de universiteit een studieachterstand heeft? Of alleen naar studenten wijzen terwijl overal in de maatschappij steeds meer mensen overspannen raken?

Dus steekt de schrijver en filosoof dieper af. In haar boek, dat deze dinsdag verschijnt, ontrafelt ze de tijdgeest die de werkwijze van universiteiten doordrenkt. „Van allerlei kanten wordt de student aangemoedigd zijn eigen voornaamste project te zijn, en de studenten achten dat zelf ook nodig om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten.”

***

Anne Vader van het Reformatorisch Dagblad schreef een artikel over mijn boek, en stelde mij een aantal vragen. Meer lezen? Klik hier.

LSVb Scriptieprijs

Vrijdag 1 maart 2019 overhandigde minister Ingrid van Engelshoven (OCW) mij de scriptieprijs van de Landelijke Studentenvakbond voor mijn masterscriptie De mooiste tijd van je leven?

In mijn scriptie onderzocht ik hoe de psychische klachten en studievertraging van studenten samenhangen met de omgeving waarbinnen ze studeren. Lees hier het nieuwsbericht van ScienceGuide.

Uit het juryrapport:

‘De winnende scriptie van dit jaar heeft de tijdgeest op een werkelijk voortreffelijke wijze weten te vatten. Het geeft een prachtig inzicht in wat er gebeurt wanneer overheid en maatschappij steeds hogere eisen stellen aan rendement en doelmatigheid. Dat heeft onverbiddelijk zijn weerslag op de organisatie, de docent en de student. Maar wie heeft er nog oog voor de mens in al dit Exceltabelgeweld? Wat blijft er over van onze moraal? En de relaties die wij in het hoger onderwijs met elkaar aangaan?

Het waren die vragen die op de pijnbank werden gelegd en ontleed. Niet op een pijnlijke wijze, niet veroordelend. De auteur deed dit juist door zich ‘naast’ de casus te plaatsen. Door te kaderen en te conceptualiseren, aan de hand van hedendaagse en reeds overleden filosofen. Die afstand betekent overigens niet dat deze scriptie minder hard aankwam. Soms is de abstractie de manier om bij de lezer binnen te komen. “Je krijgt zin om de scriptie even weg te leggen, en de filosoof erbij te pakken.” Gonsde het door het juryberaad.

De winnende scriptie van dit jaar stelt vragen, kadert en geeft een antwoord. Niet door middel van een experiment, niet door brononderzoek, maar door gedegen lees- en denkwerk van het hoogste kaliber. In dik zestig pagina’s, genoeg voor het begin van een onderhoudend boek, wordt de lezer bekendgemaakt met hoe het is om een student te zijn anno 2018. Wat is jouw relatie tot de opleiding, tot de docent, en misschien nog wel het meest belangrijke: jezelf.

We lezen over de uitwerking van controlerende systemen zoals het bindend studieadvies en aanwezigheidsplicht. Hun uitwerking op de studiehouding van studenten en bovenal hun relatie tot de instelling. “Deze vervangen de controle die mensen in groepen op elkaar uitoefenen, en daarmee ook de verantwoordelijkheid die mensen voor elkaar voelen.”

Het is een beeld van een afstandelijke relatie dat geschetst wordt in deze scriptie. Een relatie waar de docent er puur is om te doceren, en harde studiepuntengrenzen — zonder kans op herstel — of in het beste geval de studieadviseur het substituut worden voor persoonlijk contact. De auteur durft de zaak wél persoonlijk te maken.

Wat de jury wellicht wel de belangrijkste conclusie vond, was de analyse van het beeld dat heerst over psychische problemen onder studenten. Want, zo beargumenteert de auteur, de individuele aanpak van de problematiek — die overigens vaak pas start als het probleem er al is — verraadt dat niet alleen studenten maar ook instellingen psychische klachten onder studenten nog voornamelijk als persoonlijke aangelegenheid, en dus verantwoordelijkheid zien.

Nog een quote: “Studenten moeten zoveel potentieel nare gevolgen zien af te wenden, dat er nauwelijks ruimte is om te handelen in overeenstemming met wie zij zelf willen zijn. Ze moeten voorkomen van de opleiding gestuurd te worden, een hoge studieschuld te krijgen, na het afstuderen geen werk te kunnen vinden.” In een tijd dat er al veel op studenten afkomt, zouden in de eerste plaats instellingen — en niet het ministerie — hier veel meer oog voor moeten hebben.

Een masterscriptie is het moment dat de leerling de meester even zou moeten ontstijgen, en hier is veel meer gebeurd. Onder ongetwijfeld bezielende leiding van haar begeleider heeft de winnares van dit jaar de stoutste dromen van de jury weten te overtreffen, ze is verder gegaan waar anderen gebleven waren — veel verder.’